Kapitalizmin yaşadığı çok yönlü krizin önemli bir ögesi olan hegemonya krizinin vardığı boyut, küresel güçlerin birbirleriyle olan savaşımını hızlandırmayı sürdürüyor.[1] Küresel güçler, bu savaşımı belirli bir seviyede tutmaya çabalasalar da kontrol altında tutma yetenekleri azalıyor. Son 20 yılda bu savaşım önce vekil güçler arasındayken yerel güçler düzeyine sıçramış, sonrasında da bölgesel güçleri içine çekmişti. Suriye’deki savaşla birlikte küresel güçlerin de dahil olmaya başladığı savaşım, Ukrayna kriziyle birlikte de küresel güçler doğrudan birbirleriyle karşı karşıya gelmelerini sağladı. Ve Ukrayna savaşımın nihayete ereceği değil başlangıç noktası olma olasılığını taşıyor.
ABD ve İngiltere Savaş İstiyor
Geçtiğimiz yüzyılın ilk yarısındaki emperyalist paylaşım savaşlarının başrol oyuncularından olan İngiltere ve ABD, bu savaşımın da öncülüğüne soyunmuş durumdalar.
ABD Başkanı Biden, Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski ile yaptığı görüşmede “Rusya Ukrayna’yı işgal edecek ve Kiev’i yağmalayacak; hemen savunma hazırlıklarına başlamalısınız”[2] diyerek savaş tamtamlarını çalmaya başladı. Ardından ABD Ukrayna’ya bir gün içerisinde yaklaşık 500 ton askeri mühimmat ulaştırdı.[3] 8 Ekim 2021’de Ukrayna ile 1,7 milyar dolar değerinde askeri anlaşma[4] imzalayan Londra, Ukrayna’ya özel kuvvetlerini yığıyor.
21. yüzyılın başında Irak ve Afganistan ile başlayan, ama aldıkları darbelerle hasara uğrayan imparatorluk kurma iddialarını Suriye’de bölgesel güçlerin arkasından uygulamaya çabalamışlardı. Hegemon olma “çabasını” Ukrayna’daki çatışmaların ilk döneminde de göstermişler ve özellikle Neonazileri silahlandırarak ileri sürmüşlerdi. Fakat bu piyonların Donetsk ve Lugansk’taki halkın savunma duvarına çarparak işlevsiz hale gelmesi ve bugüne kadar da elde tutulur bir başarı kazanamamaları büyük güçlerin şimdi sahaya inmelerine neden oldu.
ABD ve İngiltere’nin sahaya inmesinde Neonazilerin başarısızlığından daha önemli bir neden ise Rusya’yı kuşatma sürecinde oluşan fırsat. 2000’li yılların başlarındaki renkli devrim furyasındaki kayıplarını 2010’lu yılların başında kısmen telafi eden Rusya hala savunmada. Belarus, Kazakistan ve ülke içindeki halkın tepkilerini şimdilik susturan Rusya’nın sınırlı güce sahip olması, ABD ve İngiltere’nin saldırı iştahını kabartıyor.
Öte yandan Belarus, Kazakistan ve Rusya’daki halkın tepkilerinin manipüle edilememesi de ABD ve İngiltere’yi sahaya inmeye zorluyor.
Bütün bunların yanı sıra “ekonomik” nedenler de büyük önem taşıyor. Ukrayna’nın geniş tarım arazileri, petrol ve doğalgaz boru hatlarının geçişinde önemli bir konuma sahip olması, yaklaşık 45 milyonluk nüfusuyla önemli bir pazar olması uluslararası finans-kapitalin ağzını sulandırıyor. Son süreçte Almanya öncülüğündeki AB sermayesinin “leziz” Ukrayna pastasında önemli pay kapması, ABD ve İngiliz sermayesinin -hele de kapitalizmin krizde olduğu koşullarda- razı olabileceği bir durum değil. Ukrayna’da elde edilecek bir konumun, Rusya içerisine girebilmek için bir basamak olması ihtimalini de katarsak ABD ve İngiliz sermayesi için Ukrayna pastası, “müttefiklerle” paylaşılamayacak ve mutlaka elde edilmesi gereken bir lezzet olarak görülüyor.
Almanya “Güvenilmez”
Ukrayna pastasından önemli pay alarak “müttefiklerini” kızdıran Almanya, savaş seslerini azaltmaya çalışarak daha da çok tepki çekiyor. Silah sevkiyatı yapan İngiliz uçaklarına hava sahası açmayan Berlin, Estonya’ya da sattığı silahları Ukrayna’ya göndermesini yasakladı. Almanya’nın bu hamleleri ABD’nin gözünde Berlin’in güvenilmez bir müttefik[5] olarak nitelendirilmesini sağladı.
Güvenilmez olmayı pek de umursayan Almanya, Fransa’yı da yanına alarak gerginliği azaltmaya da çalışıyor. Almanya, Fransa, Rusya ve Ukrayna’nın bir araya gelerek oluşturdukları “Normandiya Formatı” kapsamındaki görüşmeler sonucunda Donetsk ve Lugansk’taki kalıcı ateşkesin “koşulsuz” olarak sürmesi konusunda anlaştılar.[6]
Almanya’nın savaş karşıtlığının altında Ukrayna’daki kazanımlarını korumanın yanında Rusya ve Çin ile olan “ekonomik” ilişkilerini sürdürme ihtiyacı da yatıyor. Rusya’ya enerji bakımından önemli derecede bağlı olan Alman sermayesi, yıllık 110 milyar metreküp doğal gaz sağlayacak olan Kuzey Akım II[7] projesinin gerçekleşmemesine neden olacak her tehlikeyi (“savaşı”) önlemeye çalışıyor. Keza sıkı ilişki içerisinde olduğu ve Rusya pazarına ulaşmasını sağlayan Rus sermayesiyle arasına savaşın girmesini istemiyor. Buna ek olarak otomobil satışları aracılığıyla sıkı bir bağa sahip olduğu Çin’in tepkisini çekecek bir şekilde ABD ve İngiltere’nin yanında durmayı tercih etmiyor. Yani Alman sermayesi için Ukrayna pastası olabildiğince bozulmadan korunmalı.
Almanya’nın yanında durarak “Normandiya Formatı” toplantısına Paris’te ev sahipliği yapan Fransa da yıllardır çabaladığı ABD’den ayrı bir politika izleme fırsatını değerlendirmeye çalışıyor. Başta Mali ve Libya olmak üzere birçok ülkede ABD’den ayrı hamleler yaparak hegemonya savaşında kazanım elde etmeye çalışan, ama başarısız olan Fransız sermayesi için Ukrayna bir fırsat. Alman sermayesinin öncü olmasına rağmen ABD’ye nazaran Fransız sermayesine de alan açması, Paris’in Berlin’i tercih etmesine neden oluyor.
Rusya Savunmada
ABD ve İngiltere’nin hamlelerine sessiz kalmayan Rusya, Ukrayna sınırına 100 binden fazla askerini yığmakla birlikte ağır silahları da konumlandırarak askeri tatbikat gerçekleştirdi.[8] Rusya’nın askeri hareketliliği ABD ve İngiltere’nin “işgal edecek” söylemlerine koz verse de Moskova bunu yapmak zorunda.
SSCB’nin dağılmasından sonra adım adım kuşatılan Rusya için Ukrayna, Belarus ve Kazakistan gibi hayati bir önem taşıyor. Ukrayna’nın Rusya’ya saldırı yapılabilecek bir üs haline gelmesi halinde Moskova’nın küresel güç olma niteliği büyük oranda zarar görecektir. Dolayısıyla Rusya aldığı askeri tedbirlerle şakasının olmayacağını gösteriyor.
Ciddi askeri tedbirler alan Rusya’nın saldırıda bulunma gücü ise oldukça sınırlı. Ekonomik yaptırımlar, koronavirüs pandemisi, Rus ekonomisinin belkemiğini oluşturan doğalgaz ve petrol fiyatlarının (bugünlerde yükselse de) uzun süre düşük olması Rusya’nın saldırı pozisyonunda olmasını engelliyor ve Moskova’yı savunmaya itiyor.
Savunmasını sadece askeri güçle sağlayamayacağını bilen Rusya bir taraftan ABD’den garanti isterken[9] diğer taraftan da Almanya ve Fransa’nın “ayrıksılığını” enerji hatları kozuyla derinleştirmeye çabalıyor. Böylece Moskova defansını güçlendirmek için her fırsatı kullanmaya çalışıyor.
Ukrayna’nın “Rusya’nın saldıracağına dair belirti yok”[10] söylemi ise küresel güçlerin tantanası içerisinde duyulmuyor, umursanmıyor. Keza olası bir savaşta Ukrayna halkının uğrayacağı can kaybı da bu küresel güçler için oldukça önemsiz.
Küresel güçlerin bu hegemonya savaşımını şiddetlendiren kapitalizmin krizinin daha da derinleşecek olması, önümüzdeki süreçte sadece Ukrayna halkının değil diğer dünya halklarının da canının tehlikede olduğunu gösteriyor. Bu nedenle başta Ukrayna krizi olmak üzere küresel güçlerin hegemonya savaşımında bulunduğu her noktada savaşa karşı halkların barışını savunmak hayati bir önem taşıyor.
Dipnotlar
[1] https://elyazmalari.com/2022/01/17/kapitalizmin-sundugu-olumden-cikis-var-sosyalizm/
[2] https://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-politics/biden-ukraine-kyiv-invasion-russian-troops-b2002442.html
[3] https://haber.sol.org.tr/haber/donetsk-bati-ukraynaya-silah-sevkiyatini-surdururse-rusyadan-askeri-yardim-talep-edebiliriz
[4] https://kisadalga.net/haber/detay/rusyanin-ukrayna-hesabi_23660
[5] https://www.wsj.com/articles/germany-reliable-american-ally-nein-weapon-supply-berlin-russia-ukraine-invasion-putin-biden-nord-stream-2-senate-cruz-sanctions-11642969767
[6] https://www.rt.com/russia/547544-moscow-kiev-agree-ceasefire/
[7] https://kisadalga.net/haber/detay/rusyanin-ukrayna-hesabi_23660
[8] https://tr.euronews.com/2022/01/25/rusya-ukrayna-s-n-r-nda-yeni-bir-askeri-askeri-tatbikata-baslad
[9] https://tr.sputniknews.com/20220113/rusya-guvenlik-garantileri-teklifleriyle-ilgili-olarak-batidan-yanit-bekliyoruz–1052694584.html
[10] https://tr.sputniknews.com/20220125/ukrayna-savunma-bakani-rusyanin-saldiracagi-iddialarini-reddetti-1053097998.html
