El Yazmaları’nın notu: Koronavirüsle mücadele konusunda Çin’in yaptıkları veya yapmadıkları konusunda çeşitli tartışmalar sürmekte. El Yazmaları olarak virüsle mücadelede Çin’in yaptıkları veya yapmadıklarıyla ilgili tartışmaları çevirmeyi uygun gördük. Bu çerçevede Vijay Prashad, Du Xiaojun, Weiyan Zhu’nun hazırladıkları yazı dizisinin ilk iki yazısını daha önce yayımlamıştık. Üçüncü yazıyı siz okuyucularımızın ilgisine sunuyoruz.
31 Mart 2020’de dünyanın dört bir yanından – Oxford Üniversitesi’nden Pekin Normal Üniversitesi’ne – bir grup bilim insanı Science’ta önemli bir makale yayınladı. Bu makale – “Çin’de COVID-19 Salgınının İlk 50 Gününde Bulaşma Kontrol Tedbirlerinin İncelenmesi” – Çin Hükümeti’nin Wuhan’ı kapatmamış olması ve ulusal acil durum müdahalesine başlamamış olması halinde, Wuhan dışında ek olarak kesin 744.000 COVID-19 vakasıyla karşılaşılmış olacağını öne sürüyor. “Çin’de alınan kontrol önlemleri” diye iddia ediyor yazarlar “potansiyel olarak dünyadaki diğer ülkeler için dersler barındırıyor. ”
Dünya Sağlık Örgütü’nün Çin’i ziyaret ettikten sonra hazırladığı Şubat raporunda, ekip üyeleri şöyle yazıyordu: “Daha önce bilinmeyen bir virüs karşısında, Çin belki de tarihteki en iddialı, çevik ve agresif hastalığı önleme çabasını sundu.”
Bu raporda, virüsün ve hastalığın hızlı yayılmasını önlemek için; bir yandan bir aşı ve COVID-19 için spesifik bir ilaç tedavisi olmaksızın çalışan bilim insanları virüs hakkında bilgi biriktirirken, diğer yandan Çin Hükümeti’nin çeşitli kademeleri ve toplumsal örgütler tarafından alınan önlemlerin detaylarına ulaşıyoruz.
Bir Planın Ortaya Çıkışı
Ocak 2020’nin ilk günlerinde Ulusal Sağlık Komisyonu (USK) ve Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (HKM), daha sonra “nedeni bilinmeyen bir virüsün yol açtığı zatürre” olarak tanımlanan hastalığın tanısı, tedavisi ve laboratuvar testleriyle uğraşmak için protokoller oluşturmaya başladılar. Hubei Eyaletindeki USK ve sağlık birimleri tarafından yapılacaklar işlemlerle ilgili broşür hazırlandı ve 4 Ocak’ta Wuhan şehrindeki tüm tıbbi kurumlara gönderildi; aynı gün şehir genelinde eğitim verildi. 7 Ocak’a kadar Çin HKM ilk yeni koronavirüs türünü izole etti ve üç gün sonra Wuhan Viroloji Enstitüsü (Çin Bilimler Akademisi) ve diğer enstitüler test kitlerini geliştirdiler.
Ocak ayının ikinci haftasıyla birlikte, virüsün doğası hakkında daha fazla şey biliniyordu ve böylece bu bilgilere göre bir plan şekillenmeye başladı. 13 Ocak’ta USK, Wuhan şehri yetkililerine limanlarda ve istasyonlarda insanların vücut ısılarını kontrol etmeye başlamaları ve halka açık toplantıları azaltmaları talimatını verdi. Ertesi gün USK, tüm Çin’i öldürücü yeni koronavirüs nesline karşı uyaran ve halk sağlığı için acil bir duruma hazırlık yapan ulusal bir telekonferans düzenledi. 17 Ocak’ta USK, halk sağlığı görevlilerini virüs hakkında eğitmek için Çin’in eyaletlerine yedi muayene ekibi gönderdi ve 19 Ocak’ta USK, Çin’in birçok sağlık birimine test kitleri için nükleik asit reaktifleri dağıttı. Çin Tabipler Birliği’nin eski başkanı Zhong Nanshan, 18 ve 19 Ocak’ta denetim yapmak için Wuhan Şehrine giden üst düzey bir ekibe liderlik etti.
Sonraki birkaç gün içinde USK, virüsün nasıl bulaştığını ve bu bulaşmanın nasıl durdurulabileceğini anlamaya başladı. 15 Ocak ile 3 Mart arasında USK’nin izlenecek yola dair hazırladığı kılavuz yedi baskı yaptı. Bu kılavuzlara baktığımızda, virüs ve virüsü azaltmaya dair planlar hakkındaki bilginin kesin bir gelişimini görmekteyiz; bu bilgiler ribavirin kullanımı ve Çin ve allopatik ilaçların bir kombinasyonu da dâhil olmak üzere yeni tedavi yöntemlerini içeriyordu. Geleneksel Çin Tıbbı Ulusal İdaresi son olarak hastaların yüzde 90’ının geleneksel bir ilaç aldığını ve ilacın, kullanan hastaların yüzde 90’ında etkili olduğunu rapor edecekti.
22 Ocak’ta Wuhan’a giriş ve çıkışın kısıtlanması gerektiği anlaşıldı. O gün, Devlet Konseyi Bilgilendirme Ofisi insanları Wuhan’a gitmemeleri konusunda uyardı ve ertesi gün şehir tamamen kapatıldı. Virüsün korkunç gerçekliği şimdi herkese açık hale geldi.
Hükümetin Faaliyetleri
25 Ocak’ta Çin Komünist Partisi (ÇKP) iki lideri – Li Keqiang ve Wang Huning – ile birlikte Merkez Komite COVID-19 Önleme ve Kontrol Merkezi Lider Grubu’nu oluşturdu. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, gruba virüsü zapt edecek politikaları belirlerken en iyi bilimsel düşünceyi uygulamalarını ve her türlü kaynağı insanların sağlığını ekonomik kaygılardan üstün tutarak kullanmaları görevini verdi. 27 Ocak’ta Devlet Konseyi Başkan Yardımcısı Sun Chunlan, virüsün kontrol edilmesi için uygulanacak yeni agresif karşılığı şekillendirmek için Wuhan şehrine giden bir Merkez Rehberlik Ekibine liderlik etti. Zamanla, hükümet ve Komünist Parti virüsün üstesinden gelmek için dört noktada özetlenebilecek bir ajanda geliştirdi:
- Sadece eyaletin kapatılmasını sağlamakla kalmayıp aynı zamanda eyalet trafiğini en aza indirgeyerek virüsün yayılmasını önlemek. Bu önlem zaten başlamış olan Çin Yeni Yılı tatili nedeniyle karmaşıktı; aileler birbirlerini ziyaret edeceklerdi ve marketlere uğrayacaklardı (bu, Çin’deki 1,4 milyar insanının yani neredeyse hepsinin birbirlerinin evlerinde toplandığı en büyük kısa süreli insan göçüdür). Bütün bunların önlenmesi gerekiyordu. Yerel yetkililer, enfeksiyonların kaynağı üzerinde çalışmak ve incelemek ile bulaşma yolunu izlemek için en gelişmiş epidemiyolojik düşünceyi kullanmaya başlamıştı. Bu, virüsün yayılmasını engellemek için zorunluydu.
- İşçiler için koruyucu ekipman, hastalar için hastane yatakları ve ekipmanların yanı sıra tedavileri için kullanılan ilaçlar da dâhil olmak üzere sağlık emekçilerine kaynaklar tanzim etmek. Bu, daha sonra iki tam teşekküllü hastane (Huoshenshan Hastanesi ve Leishenshan Hastanesi) dâhil olmak üzere geçici tedavi merkezlerinin inşasını da içeriyordu. Artan tarama, geliştirilen ve üretilmekte olan test kitinden daha fazlasını gerektirdi.
- Eyaletin kapatılması süresince eyalet sakinlerine yiyecek ve yakıt verilmesini sağlamak.
- Söylentilere değil, bilimsel gerçeklere dayanan bilgilerin kamuya açıklanmasını sağlamak. Bu amaçla bir ekip, ilk vakaların raporlarından Ocak ayının sonuna kadar olan yerel makamların tüm sorumsuz eylemlerini araştırdı.
Bu dört nokta, Şubat ve Mart ayları boyunca Çin Hükümeti ve yerel yetkililerin yaklaşımını tanımlamaktaydı. USK’nin önderliğinde, enfeksiyon zincirini kırma mücadelesini koordine etme yetkisine geniş çapta sahip, ortak bir önleme ve kontrol mekanizması kuruldu. Wuhan şehri ve Hubei eyaleti Nisan ayının başına kadar 76 gün boyunca sana bir kilit altında kaldı.
23 Şubat’ta Başkan Xi Jinping, Çin’in her bölgesinden gelen 170.000 idari bölge ve Komünist Parti kadrosu ile askeri yetkiliye konuşma yaptı; Xi, “Bu bir kriz ve aynı zamanda büyük bir sınav” dedi. Çin’in tüm vurguları salgınla mücadele etmek, insanların sağlığını ilk sıraya koymak ve aynı zamanda Çin’in uzun vadeli ekonomik gündeminin zarar görmemesini sağlamak olacaktı.
Mahalle Komiteleri
Virüse karşı verilen yanıtın önemli -ve göz ardı edilmiş- bir kısmı Çin toplumunu tanımlayan kamusal eylemde bulunuyordu. 1950’lerde kentteki sivil örgütler – ya da juweihui – mahalle sakinlerinin karşılıklı güvenlik ve yardımlarını organize etmelerinin bir yolu olarak gelişti. Wuhan’da, kapatılma geliştikçe, insanların vücut ısılarını kontrol edenler, yiyecek dağıtanlar(özellikle yaşlılara) ve tıbbi malzeme sağlamak için kapı kapı dolaşanlar mahalle komitelerinin üyeleriydi. Çin’in diğer bölgelerinde mahalle komiteleri, içeri giren ve çıkan insanları izlemek için mahallelerin girişinde vücut sıcaklığını kontrol noktaları oluşturdu; bu yerinden yönetimle temel halk sağlığının gerçekleşmesiydi. 9 Mart tarihi itibariyle bu komitelerde çalışan 53 kişi hayatını kaybetti, bunların 49’u Komünist Parti üyesiydi.
Komünist Parti’nin 90 milyon üyesi ve partinin taban örgütlerinin 4,6 milyon üyesi, Çin’in 650.000 kent ve kırsal topluluğunun ön cephelerinde halkın ülke çapında harekete geçmesine yardımcı oldu. Parti üyesi olan sağlık emekçileri, ön cephedeki tıbbi müdahalenin bir parçası olmak için Wuhan’a gitti. Diğer parti üyeleri mahalle komitelerinde çalıştılar ya da virüse karşı yeni platformlar geliştirdiler.
Yerinden yönetimler tarafından yaratıcı yanıtlar üretildi. Hunan Eyaleti, Changsha, Yuhua Bölgesi, Tiaoma Kasabası, Tianxinqiao Köyünde, köyün sözcüsü olan Yang Zhiqiang, köylülere yeni yıl ziyaretleri yapmamalarını ve birlikte akşam yemeği yememelerini tavsiye etmek için 26 hoparlörün “yüksek sesini” kullandı. Guangxi Zhuang Özerk Bölgesi’ndeki Nanning’de polis, kapatılma düzeninin ihlal edilmemesi gerektiğini hatırlatmak için trompet sesini çaldığı dronları kullandı.
Siçuan eyaletindeki Çengdu’da, 440.000 vatandaş virüsün bulaşmasını engellemek için bir dizi kamu eyleminde bulunacak ekipler oluşturdular: Bu ekipler sağlık yönetmeliklerini yayınladılar, vücut ısılarını kontrol ettiler, gıda ve ilaçları ulaştırdılar ve travmatize olmuş insanları ulaşmanın yollarını buldular. Komünist Parti kadroları şirketleri, sosyal grupları ve gönüllüleri bir araya getirerek yerel bir öz yönetim yapısına öncülük ettiler. Pekin’de kent sakinleri kayıtlı kullanıcılara virüs hakkında uyarı gönderen ve virüsün şehirdeki hareketini izlemeye yardımcı olmak için kullanılabilecek bir veritabanı oluşturan bir uygulama geliştirdi.
Tıbbi Müdahale
Li Lanjuan, Wuhan’a giren ilk doktorlarından biriydi; oraya vardığında tıbbi testlerin “zor elde edildiğini” ve tıbbi malzemelerle ilgili durumun “oldukça kötü” olduğunu hatırladı. Birkaç gün içinde, diyordu Li, şehre 40.000’den fazla sağlık çalışanı geldi ve hafif semptomları olan hastalar geçici tedavi merkezlerinde tedavi edildi, ciddi şekilde etkilenenler ise hastanelere götürüldü. Koruyucu ekipman, testler, solunum cihazları ve diğer malzemeler çabucak getirildi. “Ölüm oranı büyük ölçüde azaldı,” dedi Dr. Li Lanjuan. “Sadece iki ay içinde Wuhan’daki salgın durum esasen kontrol altındaydı.”
Çin’in dört bir yanından halka anketler yapmak için 1.800 epidemiyolojik ekip- her ekipte beş kişi vardı – geldi. Jilin eyaletinden gelen ekiplerden birinden olan Wang Bo, ekibinin kapı kapı dolaşarak “zorlu ve tehlikeli” epidemiyolojik araştırmalar yaptığını söyledi. Jilin ekiplerinden birinin üyesi olan Yao Laishun, haftalar içinde ekiplerinin 374 kişinin epidemiyolojik araştırmalarını gerçekleştirdiğini ve 1383 yakın teması izlediğini ve gözlediğini söyledi; bu, kimin enfekte olduğunun ve tedavi edildiğinin yanı sıra henüz semptom göstermemiş veya negatif test sonucuna sahip olanların izole edilmesi gerektiğini belirlemek için önemli bir çalışmadır. 9 Şubat’a kadar sağlık yetkilileri Wuhan’da 4,2 milyon hane (10.59 milyon kişi) muayene ettiler; yani nüfusun yüzde 99’unu muayene ettiler, devasa bir uygulama.
Tıbbi cihazların, özellikle de sağlık emekçileri için koruyucu ekipmanların, üretim hızı nefes kesiciydi. 28 Ocak’ta Çin günde en az 10.000 kişisel koruyucu ekipman (KKE) üretti ve 24 Şubat’a kadar üretim kapasitesi günde 200.000’i aştı. 1 Şubat’ta hükümet günde 773.000 test kiti üretti; 25 Şubat’a kadar günlük üretim 1,7 milyon kit idi; 31 Mart’a kadar ise günde 4,26 milyon test kiti üretildi. Yetkili makamların talimatıyla endüstriyel tesisler, koruyucu giysiler, ambulanslar, solunum cihazları, elektrokardiyograf monitörleri, solunum nemlendirme terapi makineleri, kan gazı analizörleri, hava dezenfektan makineleri ve hemodiyaliz makinelerinin seri üretimine geçtiler. Hükümet, herhangi bir tıbbi ekipman sıkıntısı olmamasını sağlamaya odaklandı.
İki kadın sağlık çalışanı 1 Şubat’ta Guangdong eyaleti, Jiangmen, Xinhui bölgesindeki Hastalık kontrol ve önleme merkezinde dinleniyorlar. Fotoğraf: CHEN LIWU / CHINA DAILY
2003 SARS salgını üzerinde çalışan ve 2015 yılında dünyanın ilk Ebola aşısını geliştirmek için Sierra Leone’ye giden Çin’in önde gelen virologlarından Chen Wei, ekibi ile Wuhan’a koştu. Bu ekip 30 Ocak’a kadar taşınabilir bir test laboratuvarı kurdu; 16 Mart’a kadar ekibi, klinik çalışmalara giren ilk yeni koronavirüs aşı maddesini ürettiler ve Chen araştırmanın bir parçası olarak ilk aşılananlardan biri oldu.
Yardım
60 milyon nüfusa sahip bir eyaleti iki aydan fazla kapatmak ve 1,4 milyar nüfuslu bir ülkeyi büyük ölçüde kapatmak kolay değildir. [Bunun]Sosyal ve ekonomik etkisi her zaman çok büyük olacaktı. Ancak Çin Hükümeti – ilk direktiflerinde – ülkenin uğradığı ekonomik darbenin cevapsız kalmayacağını söyledi; halkın refahının, oluşturulacak herhangi bir politikada başat olması gerekiyordu.
22 Ocak’ta, Lider Grup oluşmadan önce hükümet, COVID-19 hastalarına yönelik tıbbi tedavinin garanti edildiğini ve bunun ücretsiz olacağını belirten bir genelge yayınladı. Daha sonra COVID-19’u tedavi etmek için gereken ilaç ve tıbbi hizmetlerden oluşan masrafların tamamen sigorta fonu tarafından karşılanacağını belirten bir sağlık sigortası geri ödeme politikası oluşturuldu; böylece hiçbir hasta para ödemek zorunda kalmayacaktı.
Kapatılma sırasında hükümet, normal fiyatlarla yiyecek ve yakıt tedarikini sağlayacak bir mekanizma oluşturdu. Çin Yağ ve Gıda Maddeleri Şirketi, Çin Tahıl Rezervleri Grubu ve Çin Ulusal Tuz Endüstrisi Grubu gibi devlet işletmeleri pirinç, un, yağ, et ve tuz tedarikini artırdı. Çin Tedarik ve Pazarlama Kooperatifleri Federasyonu, işletmelerin çiftçi kooperatifleriyle doğrudan bağlantı kurmasına yardımcı oldu; Çin Tarım Sanayi Ticaret Odası gibi diğer kuruluşlar arz ve fiyat istikrarını koruma sözü verdiler. Kamu Güvenliği Bakanlığı, fiyatı artırmak ve stok yapmayı engellemek için 3 Şubat’ta bir toplantı yaptı; 8 Nisan’a kadar Çin’deki savcılık örgütleri, salgınla ilgili ceza gerektiren suçların işlendiği 3158 vakayı araştırdı. Devlet, küçük ve orta ölçekli işletmelere finansal destek sundu; buna karşılık işletmeler güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için uygulamalarını yenilediler (örneğin Guangzhou Lingnan Kablo Şirketi, öğle molaları çakışmayacak şekilde düzenlendi, işçilerin vücut sıcaklıklarını test etti, çalışma alanını periyodik olarak dezenfekte etti, solunum cihazlarının çalışmasını sağladı ve sağlık personellerine maskeler, gözlükler, el losyonu ve alkol bazlı dezenfektanlar gibi koruyucu ekipman temin etti).
Kapatılma
The Lancet’te Hong Konglu dört epidemiyologun yayınladığı bir araştırma, Wuhan’ın Ocak ayı sonunda kapatılmasının, enfeksiyonun Hubei Eyaleti dışına yayılmasını önlediğini gösteriyor; Pekin, Şanghay, Shenzhen ve Wenzhou gibi büyük şehirlerde, diye yazıyorlardı, kısmi kapatılmadan sonraki iki hafta içinde enfeksiyon sayısında bir çöküş görüldü. Bununla birlikte araştırmacılar, COVID-19’un virülansı [enfeksiyon yapma gücü-ç.n.] ve sürü bağışıklığının olmaması nedeniyle, virüsün ikinci bir dalgasının olabileceğini yazmaktalar. Bu, yeni koronavirüs hakkında uyanık olmaya devam eden Çin Hükümeti’ni endişelendiren bir şey.
Bununla birlikte kutlama havai fişekleri, kapatılma kaldırılırken Wuhan gökyüzünü kapladı. Sağlık personelleri ve gönüllüler rahat bir nefes aldılar. Çin, zinciri hızla kırmak için önemli kaynaklarını – sosyalist kültürünü ve kurumlarını – kullanabilmişti.
Yazı dizisinin birinci yazısına buradan, ikincisine buradan ulaşabilirsiniz.
(Bu yazı El Yazmaları için People Dispatch sitesinden Türkçeye Caner Malatya tarafından çevrildi. Orijinali için: https://peoplesdispatch.org/2020/04/14/how-china-broke-the-chain-of-infection/)
