Venezüella’nın Krizi: Komünlerden Bir Bakış – Federico Fuentes

Venezüellalı muhalefet lideri Juan Guaidó’nun, 30 Nisan’da Cumhurbaşkanı Nicolás Maduro’ya yönelik girişilen askeri darbeye destek vermek için sokak seferberliğine çağırdığı destekçileri, bu çağrının peşi sıra, saatler içinde Karakas’ın güneyindeki Indio Caricuao Komünü karargâhını ateşe verdiler ve yağmaladılar.

Söz konusu bina, yerel halkın toplantıları için kullanılıyordu. Aynı zamanda mahalledeki bazı projelere finansal kaynak oluşturmak amacıyla komün tarafından işletilen bir tekstil işletmesine ev sahipliği yapıyordu.

Ulusal Comuneros Ağı’ndan (komünarlar, komün aktivistleri) Atenea Jiménez, olup biten hakkında şunları söyledi:  “Faşist kesimlerin komünlere saldırıları tekrar başladı.”

Ancak o, bununla birlikte, komünarların, “hükümetin bazı kesimlerinin zulmüyle karşı karşıya olduğunu”  da belirtiyordu. Zira Portuguesa eyaletinde devlete ait bir pirinç işleme tesisini işgal eden 10 komünar,  23 Mart’ta tutuklanarak, 71 günlük uzun bir süre boyunca tutuklu kalmıştı. İşgal, işletmeyi idare etmesi için atanan özel idarenin yerel üreticilerle işbirliği yapmayı reddetmesini kınadı.

“Bu neden oluyor?  Çünkü komün iktidara itiraz eden tek alandır… Doğrudan demokrasinin inşası için çalışan az sayıdaki, sahici, kendi kendine toplanıp örgütlenen alanlardan biri durumundadır” diyor Jimenez.

“Hoşnutsuz birçok kişi var, muhaliflerin sayıları yüksek. Ve yine de kendilerini komün dinamiğine dâhil ediyorlar; bunu reddetmiyorlar, kabul ediyorlar ve azar azar, birlikte daha fazlasını yapabileceğimizi anlıyorlar.”

Taban Örgütlenmesinin Gücü

Venezüella komünleri, kentsel alanlarda 200–400 aileyi,  kırsal alanlarda 20–50 aileyi komünal meclislerde bir araya getirmeye; barınma, sağlık, eğitim ve yerel topluluktaki temel hizmetlere erişim gibi konulara ilişkin ortak kararlara ulaşmaya çalışıyor. Yurttaşlar meclislerinde ise sorunların öncelik sırasına ve çözümlerine ilişkin kararlar veriliyor.

Komün fikri, yerel toplulukların daha büyük projeler üstlenmeleri ve topluluğun sahip olduğu, kendilerinin işlettikleri işletmeler aracılığıyla kendi kendilerini sürdürülebilir kılmaları planına dayanıyor.

Eski cumhurbaşkanı Hugo Chavez, komünleri özyönetim ve katılımcı demokrasiye dayanan yeni bir komünal devletin temel yapı taşları olarak görüyordu.

Komünler Bakanlığı’na göre şu anda 47.000’den fazla kayıtlı yerel halk meclisi ve 3000’e yakın komün var, ancak Mart ayında Venezüella ziyaretimde konuştuğum aktivistlerin çoğu, gerçek komünlerin ve meclislerin sayısının daha az olduğuna inandıklarını söylediler.

Jimenez ise durumu şöyle açıkladı: “Komünarlar hareketi, son 10 yılda kendilerini olgunlaştırıp, geliştiren komünlerden oluşuyorlar”.

“Komünlerin, özyönetim fikrine dayanan çok dinamik bir yapıya sahip olmaları nedeniyle partide, komünlerin, belediye başkanları veya valiler ile sürekli çatışma içinde olduğu yönünde bir anlayış var.”

Bu süre zarfında, “yeni komünler ortaya çıktı, ilginç ilerlemeler oldu ve elbette, yarı yolda kalan, dağılan komünler de oldu.’’

“Ancak komünler aktif kalmaya devam ediyorlar ve çok ilginç bir siyasi ve ideolojik sağlamlaşma seviyesine – ve bir ilerleme kararlılığına – ulaşmayı başardılar’.

“Şu an sahip olduğumuz şey, 10 yıllık çalışmanın konsolide edilmesi ve sorunların da olduğu bilgisine dayanan bir güçtür, ancak bunları birlikte özyönetim yoluyla çözebiliriz.”

Özyönetim

Caracas’ın La Pastora yamacılarında bulunan yedi halk meclisini bir araya getiren Altos de Lidice Sosyalist Komünü’nden Gsus Garcia,  komünlerin ortaya çıktığını, çünkü “yerel halk meclislerinin aynı sorunları paylaştıklarını fark ettiklerini, ancak meclislerin bu sorunları kendi başlarına çözmelerinin mümkün olmadığını gördükleri ” için ortaya çıktıklarını söyledi.

Garica, şunu da ekledi:  Komün,  “sadece yerel sorunları çözmek için bir araya gelmiyor. Gerçek bir özyönetim kurmak/inşa etmek için bunun ötesine geçmek istiyoruz.”

Garcia, Chavista’ların (Hugo Chavez taraftarları) komünün oluşumunun merkezinde bulunduğunu kabul ederken, Altos de Lidice komünün ayrıca Maduro’ya karşı çıkan, muhalif kişileri de içerdiğini söylüyor.

“Hoşnutsuz birçok kişi var, muhaliflerin sayıları yüksek. Ve yine de kendilerini komün dinamiğine dâhil ediyorlar; bunu reddetmiyorlar, kabul ediyorlar ve azar azar, birlikte daha fazlasını yapabileceğimizi anlıyorlar.”

“Eğer bir araya gelmezsek, her iki tarafın da acı çekeceğini görüyorlar. Yani sabırlı olmalıyız ve birbirimizi anlamaya çalışmalıyız.”

“İnsanların sabır düzeyine şaşırdım. Başka bir ülkede, bu yıl ve geçen yıl ülkemizde yaşayanlar yaşanmış olsaydı o ülke parçalanırdı.”

Yakınlardaki 23 de Enero semtinde, sekiz halk meclisi ve yaklaşık 3600 ailenin yer aldığı Panal 2021 Komünü, birçok komünün öngördüğü yerel özyönetim türünün bir örneğidir.

Panal 2021’li bir aktivist olan Cucaracho, komünün başlangıçta çekiliş ve çeşitli etkinlikler yoluyla para toplayan gönüllülerle başladığını, zamanla komünün ortak bir yönetim sürecinden geçtiğini, sonra projeler için devlet desteği aldığını ve şimdi kendi kendini yönettiğini anlatıyor.

Panal 2021’in hâlihazırda kendi fırınları, bir tekstil ve şeker paketleme tesisi ve bir yiyecek depolama ve dağıtım merkezi buluyor. Komün, tarafından idare edilen bu işletmelerin gelirleri, ortak bir banka hesabına yatırılıyor ve halk meclisleri, bu hesapta biriken paraların yeni Komün projeleri için nasıl dağıtılıp, kullanılacağına karar veriyorlar.

Panal 2021’in, kendi gelirini üretme yeteneği, kendi varlığını sürdürebilmesi açısından anahtar konumunda bulunuyor. Aynı durum varlığını sürdürebilmeye devam eden pek çok komün için geçerli zira ekonomik krizin başlamasıyla birlikte devlet, yerel topluluklara fon vermeyi büyük ölçüde durdurmuş bulunuyor.

PSUV (Venezüella Birleşik Sosyalist Partisi) içinde yer alan radikal/köktenci bir taban hareketi olan Bolivar ve Zamora Devrim Akımı’ndan Julian,  devlet desteğinin, komünlerin gelişimin toplumun örgütlenme düzeyi üzerinde bir etkisi olduğuna inanıyor. “Hükümet projeleri finanse ettiğinde, insanlar kendi sorunları çözülebileceklerine dair inançları artı ve bu belli beklentiler yarattı ve katılımları teşvik etti.” diyor.

“Ama var olan güçlü rantiye kültürü göz önüne alındığında’ çoğu kişi şunu dedi: Bir şey almazsak, o zaman hiçbir şey yapamayız”. “Bu durumda, halk meclisleri kendilerini, benzin bidonlarının dağıtılmasında olduğu gibi temel devlet hizmetlerinin komünlerine dağıtılması konusunda büyük ölçüde sınırladılar.”

“Yapılan hata şudur: yerel toplulukların kendi kendilerini örgütleme kapasitelerini geliştirmelerinden ziyade başlangıcında daha çok katılımı desteklemeye odaklanılıdı“, diye ekliyor.

“Bugün en aktif olan komünler, hükümetle pek ilgisi olmayan komünler ve [PSUV] onları kontrol etmiyor.”

Gerilimler

Kriz zamanında toplumun ihtiyaçlarını karşılamak için yiyecek üretmek ve dağıtmak, Karakas da dâhil olmak üzere birçok komün için öncelik haline geldi.

Panal 2021,  kırsal kesimlerde üretilen yiyecekleri kente getirmek ve özel süpermarketlerden çok daha ucuz fiyatlarla satmak için kırsaldaki komünlerle bağlantı kurdu.

Jimenez, birçok komünün aynı şeyi yaptığını vurguladı: “Komünler arasında farklılık gösteren, karmaşık, farklı seviyelerde işleyen, ancak gelişmekte olan gıda ve hizmet alışverişi sistemleri oluştu” diyor.

Önemine rağmen – veya belki de önemi nedeniyle, gıda üretimi ve dağıtımı devlet ile komünar hareket arasında kilit bir gerilim noktası oluşturdu.

Birkaç yıl önce, Komünarlar Ulusal Ağı, Maduro’ya, yiyecek üretimi ve dağıtımı için ülke çapında bir ortak girişimin kurulması için bir öneride bulundu.

Buradaki düşünce, tüm komünlerin ve yoksul köylü/tarım işçisi topluluklarının, ucuz yiyeceklerin ihtiyaç duyanlara ulaşmasını sağlamak için, ürünlerini özel aracılar yerine halk tarafından kontrol edilen bir sistem aracılığıyla dağıtabileceği idi.

Jimenez şöyle açıklıyor: “ Bizim vizyonumuz, kırsal kesimde üretilen her şeyin dağıtılması ve ziyan edilmemesi ve ancak bundan sonra üretemediklerimizi ithal etmemiz gerektiği anlamına geliyordu – tersi değil.”

Bunun yerine, hükümet, daha ziyade İspanyolca kısaltması CLAP olarak bilinen Yerel Gıda Dağıtımı ve Üretimi Komitelerini başlattı.

Jimenez, şunu kaydettiriyor:  Kendi adına üretim yapanlar, yoksul köylü ve komünarlar, CLAP’ların oluşturulma sürecinde yer almıyorlar. Bunun yerine, bu CLAP komiteleri büyük ölçüde yerel PSUV yetkilileri tarafından kontrol ediliyor ve “CLAP’lar aracılığıyla dağıtılan her şey ithal ediliyor”.

Jimenez, bunun kontrol edilmeleri daha zor olduğu için bazı kesimlerin dışarı itildiğin anlamına geldiğini ifade ediyor. ‘’Çünkü bir komüne getirilen bir teklifin meclislerde tartışılması gerekiyor, oysa CLAP’lar ile insanlara ne yapmaları gerektiğini söyleyebilirsiniz.”

Julian’a göre uygulamada bu, birçok komünün CLAP’lara, tabii olmasına ve komün örgütlenmesinden ziyade başka noktalara odaklanmasına neden oluyor.  CLAP’ların komünleri aşmasına neden oluyor. “Diğer yapılar mevcut değil, en dinamik yapı CLAP’tır çünkü gıdaya erişim çoğu kişi için en önemli konu.”

“Bazı durumlarda, CLAP’lar komünleri zayıflattı ve CLAP’lar partiye bağlı olduğu için bunun kasıtlı olduğuna inanıyorum, ancak komünler partiye bağlı değiller.”

“Parti, birkaç yer dışında, komünler ve halk meclislerinin teşvik edilmesinde hiçbir zaman önemli bir rol oynamadı; parti seçim meselelerine, hükümete daha fazla odaklandı.”

“Komünlerin, özyönetim fikrine dayanan çok dinamik bir yapıya sahip olmaları nedeniyle partide, komünlerin, belediye başkanları veya valiler ile sürekli çatışma içinde olduğu yönünde bir anlayış var.”

“Komünarlar, insanların kendi kendilerini yönetmelerinin önünün açılmasını ve özyönetimlerin geliştirilmesi için yetkilerin belediye meclislerinden komünlere devredilmesini önerdiler.”

“Bu öneri, komünarlar hareketi ile parti ve yerel yönetim yetkilileri arasında, Karakas’ta çöp toplama sorumlulukların devri konusunda olduğu gibi kimi gerginlikler yarattı, çünkü çoğu zaman bu bir iş.”

“Partinin demokratik, tartışmacı, özerk yapılarından ötürü yönetemedikleri komünlere karşılık CLAP’ları, yaratıp, örgütlediğine inanıyorum.  Çünkü komünleri onların demokratik ve hürmetsiz karakterinden dolayı kontrol edemezlerdi, fakat CLAP’ları kimin yönettiğini belirleyebiliyorlardı.”

Var olan güçlü rantçı, yağma kültürü, halkın hükümet tarafından finanse edilen ve desteklenen CLAP’lara yönelmelerine ve CLAP’ların birçok yerde örgütlenme merkezlerine dönüşmesine neden oldu. ”

Aşk-nefret ilişkisi

Garcia, durumu özetleyerek şöyle dedi: “Devlet, mevcut karışıklığı göz önüne aldığımızda tüm sorunları çözme yeteneğine sahip değil, ancak insanlar her yerde sorunlarını çözmek için çalışıyor.”

‘’Oysa hükümetin şu anda yaşadığı en büyük sorunlardan biri, alanları kontrol edememesi. Bu nedenle halkın dizginlerini serbest bırakmak istemiyorlar ki halk sorunlarını çözebilsinler.”

“Ne var ki, hükümet ile komünler arasında aşk nefret ilişkisi var.”

“Tamamen zayıf ve başarısız olsa bile, bu bizim devletimiz, bizim hükümetimiz. Aynı zamanda, mücadele etmemiz gereken bir ilişkimiz var. Bunu inkâr etmeyeceğiz.”

“İhtiyacımız olan tüm gıdaları ithal ettiğimiz bir zamanda, üretmemiz gereken bize ulaşamayan şeyler var. Devlet, yardım etmek yerine, bütün bu bürokratik engelleri koyuyor, hâlbuki tek yapmaya çalıştığımız şey insanların yiyecek almasını sağlamak ve yetersiz beslenmesi olan çocukların durumunu ele almaktır.“

“Ancak, bu hükümetle komünlerle yaptığımızı yapabiliriz. Başka bir hükümette, hele Guaido’nun darbesiyle kurmak istediği sağcı hükümet türüyle, bu ihtimalimiz olmazdı. ”

Gelecekteki  Venezuela’da ne olacağı bilinmese de, Julian son yirmi yılda kurulan güçlü toplumsal örgütlülük düzeyinin ortadan kolayca kalkmayacağına inanıyor. “Hala çok fazla güç ve yüksek düzeyde örgütlülük var. Nereye bakarsanız bakın bir komün, bir kooperatif, bir tür komite veya organizasyon bulacaksınız.”

“[Hükümet] düşecek olursa, o örgütlülük hâlâ burada olacak; bu büyük katılım ruhu hala var olacak ve onu sökmeye çalışan herhangi bir hükümet için bir sorun olacak. ”

 

Federico Fuentes

 

Mustafa Kemal Ersöz tarafından greenleft.org sitesinden elyazmalari.com için çevrilmiştir. Yazının orijinali için: https://www.greenleft.org.au/content/venezuela-crisis-view-communes